Κοινωνικό Οικοσύστημα

Μετά το ξέσπασμα της Οικονομικής Κρίσης η ΑΝ.ΚΑ ΑΕ σε συνεργασία με άλλους φορείς (Συνεταιριστικές Τράπεζες, Κοινωνικές Επιχειρήσεις, Πανεπιστήμια, Ερευνητικά Κέντρα) άρχισε να διερευνά τη σκοπιμότητα και τη βιωσιμότητα δημιουργίας μιας δομής η οποία θα παίξει το ρόλο του «Κέντρου Συντονισμού» σε ένα «Οικοσύστημα Κοινωνικής Χρηματοδότησης».

Σκοπός του «Οικοσυστήματος Κοινωνικής Χρηματοδότησης είναι η προσέλκυση και κινητοποίηση κεφαλαίων και άλλων πόρων για την υποστήριξη και ανάπτυξη των Κοινωνικών Επιχειρήσεων, καθώς και πολύ μικρών ή μικρών επιχειρήσεων, ώστε αυτές να καταστούν βιώσιμες και ικανές να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά τους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους, δημιουργώντας θέσεις εργασίας και πλούτο, επιτελώντας παράλληλα κοινωνικό ή και περιβαλλοντικό έργο.

Τα συστατικά μέρη ενός «Οικοσυστήματος Κοινωνικής Χρηματοδότησης»

Όπως φαίνεται στο παραπάνω σχεδιάγραμμα οι βασικοί κόμβοι του «Οικοσυστήματος» είναι:

1. Επενδυτές – Χρηματοδότες

Πρόκειται για κατόχους κεφαλαίων οι οποίοι έχουν πρόθεση να τα διαθέσουν στο Χρηματο-οικονομικό εργαλείο (Financial Tool ή απλούστερα Ταμείο).

Ως τέτοιοι, ενδεικτικά, αναφέρονται:

• Τράπεζες (συνεταιριστικές ή μη)

• Φιλανθρωπικά ταμεία και Ιδρύματα

• Διάφοροι χορηγοί στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης

• Κράτος και άλλοι Δημόσιοι ή Ευρωπαϊκοί φορείς.

Σύμφωνα με προαναφερθέν σχήμα, οι παραπάνω εμπλεκόμενοι είναι δυνατόν να προβαίνουν στις εξής κινήσεις προς το Ταμείο για να ενισχύσουν τον κοινωνικό του ρόλο:

1. Επενδύουν χρήματα ως μέτοχοι

2. Χορηγούν χρήματα ως δωρητές

3. Χορηγούν χαμηλότοκα δάνεια

4. Ενισχύουν τη λειτουργία του στην περίπτωση που το Ταμείο συμμετέχει σε προγράμματα Κρατικών ή Ευρωπαϊκών φορέων

Επίσης, είναι δυνατόν να προβαίνουν μεμονωμένα ή σωρευτικά στις παρακάτω κινήσεις προς τον Μηχανισμό Υποστήριξης:

1. Επιχορηγούν ολόκληρο ή μέρος του κόστους παροχής υπηρεσιών εκπαίδευσης, υποστήριξης και ανάπτυξης επιχειρηματικής ιδέας προς συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού, ανάλογα με τους κοινωνικό αποτέλεσμα που επιδιώκουν

2. Παρέχουν, μέσω του μηχανισμού υποστήριξης, επιχορήγηση για την κάλυψη μέρους του κόστους του επενδυτικού σχεδίου ωφελουμένων, βάσει κριτηρίων

3. Επιχορηγούν, μέρος ή ολόκληρο το κόστος των δανειακών επιβαρύνσεων των ωφελουμένων

2. Ο Μηχανισμός (Κέντρο) Υποστήριξης BDSc

Ο Μηχανισμός Υποστήριξης δέχεται (πιθανόν) χρηματοδότηση από διάφορους κρατικούς, δημόσιους, ευρωπαϊκούς φορείς ή από ιδιώτες χορηγούς για να οργανώσει την υποστήριξη προς τις κοινωνικές επιχειρήσεις και άλλους ωφελούμενους. Αν δεν υπάρχει δημόσια ή άλλη χρηματοδότηση, τότε το κόστος των παρεχόμενων υπηρεσιών καλύπτεται από τους ωφελούμενους. Αυτό είναι αποτρεπτικό για την ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας, γι’ αυτό η αποτελεσματική λειτουργία των Μηχανισμών Υποστήριξης επιτυγχάνεται στο πλαίσιο λειτουργίας ενός «Τοπικού Οικοσυστήματος». Αυτό δημιουργείται από τους συνεργαζόμενους τοπικούς φορείς οι οποίοι συμπράττουν με τους φορείς Κοινωνικής Οικονομίας με στόχο την ανάπτυξη Κοινωνικών Επιχειρήσεων ή εν γένει της επιχειρηματικότητας. Στην περίπτωση αυτή, το κόστος των υπηρεσιών που παρέχει ο Μηχανισμός Υποστήριξης στις νέες Κοινωνικές Επιχειρήσεις καλύπτεται (σε χρήματα ή με τη μορφή εθελοντικών υπηρεσιών) από τους παλαιότερους φορείς Κοινωνικής Οικονομίας που έχουν αποκτήσει οικονομική δυνατότητα.

Οι σχέσεις του Μηχανισμού υποστήριξης με τα εμπλεκόμενα μέρη:

1. Παρέχει υπηρεσίες υποστήριξης, εκπαίδευσης και επιχειρηματικής καθοδήγησης στους ωφελούμενους (άτομα ή κοινωνικές επιχειρήσεις). Οι υπηρεσίες αμείβονται από τους χρηματοδότες ή από τους ωφελούμενους ή από κοινού.

2. Παρέχει επιχορηγήσεις προς τους ωφελούμενους ανάλογες με τις προβλέψεις των προγραμμάτων στα οποία συμβλήθηκε με τους χρηματοδότες του.

3. Διαβιβάζει προς το Κέντρο συντονισμού και το Χρηματοπιστωτικό Ίδρυμα (Συνεταιριστική Τράπεζα ή άλλο) εγγυημένη βεβαίωση επενδυτικής ή επιχειρηματικής επάρκειας των ωφελούμενων. Η εγγυημένη βεβαίωση έχει την έννοια της ανάληψης μέρους της ευθύνης σε περίπτωση αθέτησης της πληρωμής δανείου από τον ωφελούμενο, με την προϋπόθεση ότι το δάνειο συναρτάται με το επιχειρηματικό σχέδιο που αναπτύχθηκε από τον ωφελούμενο σε συνεργασία με τον Μηχανισμό Υποστήριξης και ότι δεν υπήρξαν λόγοι ανωτέρας βίας (φυσική καταστροφή, θάνατος κλπ).

4. Παραλαμβάνει από το Κέντρο Συντονισμού την λήξη της εγγυημένης βεβαίωσης μετά την παρέλευση ορισμένου χρόνου ή την επίτευξη προσυμφωνημένων στόχων.

Συνήθως, αυτοί οι μηχανισμοί παίρνουν τη μορφή «Θερμοκοιτίδας» (παρέχουν φιλοξενία και έδρα στους ωφελούμενους), επιταχυντή επενδύσεων, Κέντρου υποστήριξης, Κέντρου συμβουλευτικών υπηρεσιών κλπ. Ωστόσο, λίγοι διαθέτουν το κατάλληλο προσωπικό και τη στρατηγική να γίνουν μέρος ενός «οικοσυστήματος» υποστήριξης και χρηματοδότησης της κοινωνικής οικονομίας, αναλαμβάνοντας μέρος της ευθύνης. Η ύπαρξη, κυρίως, σε τοπικό επίπεδο κάποιων φορέων που παρέχουν ή είναι ικανοί να παρέχουν (αν υπάρξουν και οι υπόλοιποι «παίκτες») τέτοιου επιπέδου υπηρεσίες, αποτελούν εξαίρεση. Παραδείγματα τέτοιων φορέων είναι (αλφαβητική αναφορά): AFI, Impact Hub, People’ s Trust, The Cube, Αναπτυξιακή Καρδίτσας (ΑΝ.ΚΑ ΑΕ), το Κέντρο Υποστήριξης γυναικείας επιχειρηματικότητας Εργάνη, ΚΕΠΑ.

Πάντως, η αναγγελία προγραμμάτων χρηματοδότησης τέτοιων Υποστηρικτικών Κέντρων, έχει δημιουργήσει κινητικότητα και ήδη έχουν αρχίσει να εμφανίζονται «θερμοκοιτίδες» που έχουν δημιουργηθεί από ιδιώτες ή ΑΜΚΕ.

3. Το Κέντρο Συντονισμού

Το Κέντρο Συντονισμού αποτελεί την «καρδιά» του συστήματος υποστήριξης και χρηματοδότησης των Κοινωνικών Επιχειρήσεων και άλλων ωφελούμενων – μελών ευάλωτων και ειδικών ομάδων.

Οι σχέσεις του Κέντρου Συντονισμού με τους υπόλοιπους παίκτες είναι:

1. Δέχεται κεφάλαια από χρηματοδότες και επενδυτές και τα τοποθετεί στο Ταμείο, που μπορεί να έχει τη μορφή Escrow Account που ανοίγεται στην Τράπεζα της Ελλάδας ειδικά για να χρηματοδοτηθεί συγκεκριμένο Portfolio κοινωνικών επιχειρήσεων.

2. Δέχεται και αξιολογεί εγγυημένες βεβαιώσεις επενδυτικής ή επιχειρηματικής επάρκειας από συμβεβλημένους Μηχανισμούς (Κέντρα) Υποστήριξης

3. Παρέχει διάφορα χρηματοπιστωτικά προϊόντα προς τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις και άλλους ωφελούμενους (εγγυήσεις, μικροδάνεια, επιχορηγήσεις κλπ), έναντι αμοιβής, ανάλογα με τις προβλέψεις του καταστατικού, των προγραμμάτων ή των συμβάσεων που έχει υπογράψει με τους μετόχους, εταίρους και χρηματοδότες ή χορηγούς. Τα προϊόντα παρέχονται σε όσες Κοινωνικές Επιχειρήσεις ή επιχειρήσεις νέων με κοινωνικό αντίκτυπο, έχουν ολοκληρώσει την απορρόφηση υπηρεσιών από κάποιο Κέντρο υποστήριξης του δικτύου και έχουν λάβει βεβαίωση «Επενδυτικής ετοιμότητας».

4. Προβαίνει σε ενδεδειγμένες ενέργειες σε περίπτωση αθετήσεων, για να αποφύγει την απώλεια κεφαλαίων

5. Ενθαρρύνει και υποστηρίζει τοπικούς φορείς να δημιουργήσουν Κέντρα Υποστήριξης Κοινωνικών Επιχειρήσεων, καθώς και πολύ μικρών ή μικρών επιχειρήσεων, τα οποία θα προσφέρουν μη χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες (non financial services, nFS) και κυρίως υπηρεσίες επιχειρηματικής ανάπτυξης Business Development Support, BDS)

6. Συντονίζει το δίκτυο των τοπικών Κέντρων Υποστήριξης BDSc των οποίων πιστοποιεί την επάρκεια να αναλάβουν υποστηρικτικό ρόλο και τη σκοπιμότητα να ενταχθούν στο πανελλήνιο δίκτυο των Κέντρων Υποστήριξης

7. Οργανώνει δραστηριότητες εκπαίδευσης, κατάρτισης και εν γένει ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού των Κέντρων ή (σε συνεργασία με αυτά) των κοινωνικών ή ιδιωτικών επιχειρήσεων, των ιδιοκτητών ή και των στελεχών αυτών, καθώς και των στελεχών συνεργαζόμενων τραπεζών ή άλλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

8. Αναπτύσσει και εφαρμόζει διάφορα συστήματα και εργαλεία για την πιστοποίηση των Κέντρων.

9. Εκπονεί κάθε μελέτη, έρευνα ή ανάλυση κρίνεται απαραίτητη για τους «κόμβους» του συστήματος Κοινωνικής Χρηματοδότησης (Κέντρα Υποστήριξης, Τράπεζες, Χρηματοδότες – επενδυτές, Κοινωνικές Επιχειρήσεις), σε πεδία σχετικά με την κοινωνική, αλληλέγγυα, συνεταιριστική, αγροτική και μικρομεσαία οικονομία.

10. Δημιουργεί εργαλεία σχεδιασμού, αξιολόγησης, υπολογισμού και διαχείρισης πιστωτικών ή άλλων κινδύνων, εκτίμησης του κοινωνικού ή περιβαλλοντικού αντικτύπου κλπ.

4. Η Τράπεζα

Ο ρόλος της Τράπεζας στο σύστημα Κοινωνικής χρηματοδότησης είναι να χορηγήσει ένα μικροδάνειο το οποίο είναι πλήρως καλυμμένο, στην περίπτωση που το Κέντρο Συντονισμού χορηγεί εγγυήσεις. Όταν αποπληρωθεί το δάνειο, η τράπεζα επιστρέφει την εγγύηση στο Κέντρο Συντονισμού και ο κύκλος της χρηματοδότησης κλείνει. Στην περίπτωση που η εγγύηση του Ταμείου καλύπτει ένα μεγάλο μέρος του δανείου, αλλά όχι ολόκληρο (π.χ. το 80%), έχει παρατηρηθεί απροθυμία χορηγήσεων από τις τράπεζες. Τέλος, στην περίπτωση που το Κέντρο Συντονισμού χορηγεί απ’ ευθείας μικροδάνεια, δεν υπάρχει ρόλος για την τράπεζα. Στην περίπτωση αυτή, όμως, το Κέντρο Συντονισμού θα πρέπει να έχει άδεια λειτουργίας ως Χρηματοπιστωτικό Ίδρυμα, πράγμα που καθιστά πολύπλοκο ή αδύνατο το μοντέλο που παρουσιάζεται εδώ.

5. Η Κοινωνική Επιχείρηση

Πρόκειται για τον αποδέκτη (ωφελούμενο) των υπηρεσιών από τους παραπάνω: τον Μηχανισμό Υποστήριξης (ο οποίος αφιερώνει τον περισσότερο χρόνο), από το Κέντρο Συντονισμού και ενδεχομένως από την Τράπεζα. Η Κοινωνική Επιχείρηση καλείται να:

1. Αποπληρώσει το δάνειο προς την Τράπεζα (αν πήρε εγγύηση από το Κέντρο Συντονισμού)

2. Επιστρέψει την εγγύηση προς το Κέντρο Συντονισμού

3. Αποδείξει το θετικό κοινωνικό αντίκτυπο στον Μηχανισμό Υποστήριξης.